Podczas II wojny światowej las w Ponarach pod Wilnem był miejscem masowych mordów dokonywanych przez oddziały SS, policji niemieckiej i kolaborującej z Niemcami policji litewskiej. Niemcy, wspomagani przez ochotnicze oddziały litewskie, wymordowali tu ok. 100 tys. ludzi, w tym ok. 60-70 tys. Żydów. Mordowali też Polaków, Litwinów, Romów, Rosjan. Oficjalnie uważa się, że w Ponarach zginęło kilka tysięcy Polaków. Rodzina Ponarska uważa, że życie mogło stracić nawet 20 tysięcy.
W polskiej kwaterze w Ponarach, w miejscu masowych mordów w czasie wojny, odprawiona została polowa Msza św. połączona z Apelem pamięci. W upamiętnianiu wziął udział Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych minister Lech Parell wraz z przybyłą do Wilna delegacją, Konsul Generalny Ambasady RP w Republice Litewskiej pan Dariusz Wiśniewski, prezes Stowarzyszenia Rodzina Ponarska pani Maria Wieloch oraz przedstawiciele Polaków żyjących na Litwie.
Po zakończonej mszy głos zabrał organizator uroczystości – Szef Urzędu do Spaw Kombatantów i Osób Represjonowanych, minister Lech Parell, który zwrócił uwagę na konieczność pielęgnowania pamięci o tragicznych wydarzeniach II wojny światowej, takich jak Ponary, Katyń czy Palmiry.
- Pamięć o tym, co wydarzyło się w Ponarach trwa. Tak jak pamięć o Katyniu, Palmirach, Piaśnicy, Szpęgawsku i niezliczonych miejscach w czasie II wojny światowej.
Podkreślił również, że narodowy gniew wobec tych zbrodni nie może być bezsilny, lecz powinien przekładać się na budowanie silnej, zjednoczonej i odpornej na podziały Ojczyzny.
- Polska już nigdy nie może być na łasce agresorów. Musimy ją wzmacniać, budując zjednoczony i odpowiedzialny Naród. Społeczeństwo, które nie daje się podzielić. Którego nie wytrąca z równowagi taka czy inna informacja – powiedział Lech Parell.
Fot. Olga Woszczek/ UdSKiOR
- Naszym największym hołdem dla pomordowanych nie mogą tylko kwiaty czy wieńce ani uroczyste celebracje, ale czynienie wszystkiego, aby Polska była silna i zjednoczona– mówił Szef Urzędu.
Minister podziękował także członkom Rodziny Ponarskiej za to, że mimo upływu lat nieustannie dopingują do badań i stałego upamiętniania tego, co wydarzyło się w podwileńskich lasach.
W trakcie wydarzenia w imieniu Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Karola Nawrockiego list do uczestników odczytał Doradca Prezydenta – Jan Józef Kasprzyk.
Prezydent podkreślił w nim, że wspominamy spoczywających w tej ziemi obywateli II Rzeczpospolitej. Zarówno tych znany z imienia i nazwiska, jak i anonimowych - kobiety i mężczyzn, starców i dzieci. - Zwykłych ludzi, ale też wiele znanych i zasłużonych osobistości ziemi wileńskiej – dodał.
List skierował także marszałek Sejmu Szymon Hołownia. Przypomniał, że mord w Ponarach był największym na terenach północno-wschodnich Kresów II Rzeczpospolitej. – Zginęli tu nasi rodacy, ale również przedstawiciele innych narodowości – dodał. Wskazał także na okrucieństwo zaplanowanie eksterminacji dokonanej w Ponarch. List odczytał konsul generalny RP na Litwie Dariusz Wiśniewski.
Głos zabrał również zastępca prezesa Instytutu Pamięci Narodowej i dyrektor Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN dr hab. Krzysztof Szwagrzyk, który odczytał list wiceprezesa IPN dr hab. Karola Polejowskiego.
- Cześć i hołd ofiarom tej największej kaźni dokonanej na Kresach dawnej Rzeczpospolitej. Otaczamy zmarłych modlitwą, a także zapewniamy o naszej pamięci o ogromie okrucieństwa i ludzkich istnień, które ta zbrodnia pochłonęła – podkreślił Polejowski.
Szef polskiej ambasady na Litwie Grzegorz Marek Poznański w swoim wystąpieniu przypomniał, że w Ponarach niemieccy okupanci oraz litewscy kolaboranci dokonali na dawnych Kresach największej kaźni.
– Trzeba dziękować tym, którzy przyczyniają się do kultywowania pamięci o tych tragicznych wydarzeniach – mówił.
Głos zabrała także prezes Stowarzyszenia Rodzina Ponarska Maria Wieloch, której ojciec - oficer Armii Krajowej - w 1943 r. został zamordowany w lesie ponarskim. Podczas wystąpienia przypomniała historię zbrodni w Ponarach oraz o tym, jak kultywowano pamięć o tym wydarzeniu. Zwróciła także uwagę, że na uroczystości przybyło siedmioro osób, które bezpośrednio straciły w Ponarch członków swoich rodzin.
- Apelujemy do wszystkich o pokój na świecie oraz w duszach i sercach, aby tragiczna historia Ponar nigdy się już nie powtórzyła – podkreśliła.
Jako ostatni wystąpił Prezes Związku Polaków na Litwie Waldemar Tomaszewski, który podziękował za państwową rangę uroczystości, a także za obecność przedstawicieli litewskich władz.
Podczas tej wyjątkowej uroczystości Szef Urzędu uhonorował medalami Pro Bono Poloniae i Pro Patria osoby szczególnie zasłużone w kultywowaniu pamięci o walce o niepodległość Ojczyzny i wyróżniające się w upowszechnianiu wiedzy o historii walk niepodległościowych oraz krzewieniu postaw patriotycznych w polskim społeczeństwie:
Medal Pro Bono Poloniae otrzymał:
- Pan Dariusz Wiśniewski
Medalami Pro Patria uhonorowani zostali:
- Pani por. Zofia Guz – Sobczyk,
- Pan Andrzej Busza,
- Pan Jerzy Grydziuszko,
- Pan Mieczysław Piotrowski,
- Pani Krystyna Sidorowicz,
- Pan Andrzej Tomaszewski,
- Pan Hubert Lemańczyk,
- Pan Wojciech Lemańczyk.
Fot. Olga Woszczek/ UdSKiOR
Prezes Stowarzyszenia Rodzina Ponarska Maria Wieloch wręczyła Szefowi Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych ministrowi Lechowi Parellowi medal z okazji 30-lecia powstania Stowarzyszenia Rodzina Ponarska.
W trakcie uroczystości przyznane zostały również odznaka okolicznościowa „Medal 30-lecia Dowództwa Garnizonu Warszawa’’, odznaka pamiątkowa Kampanii Reprezentacyjnej Wojska Polskiego oraz medal „Za zasługi dla Polonii europejskiej”.
Po wystąpieniach i przyznaniu odznaczeń odczytano Apel Pamięci, który zwieńczyła salwa honorowa. Następnie polska delegacja na czele z szefem Urzędu i kombatantami, złożyła wieniec przed kwaterą Ponarską.
Po zakończonej uroczystości minister Lech Parell wraz z senatorem Władysławem Komarnickim złożył wiązankę kwiatów przed pomnikiem poświęconym pamięci Żydów zamordowanych w Ponarach.
Wieczorem w Domu Kultury Polskiej odbyła się Konferencja Ponarska zorganizowana przez ,,Stowarzyszenie Rodzina Ponarska’’, na której wspominano ofiary zbrodni.
