2 listopada 1925 roku trumna z ciałem bezimiennego żołnierza, ekshumowanego na Cmentarzu Orląt Lwowskich, spoczęła w grobowcu stanowiącym centralną część powstałego w Warszawie Grobu Nieznanego Żołnierza. Na placu Marszałka Józefa Piłsudskiego odbyły się obchody 100. rocznicy ustanowienia Grobu Nieznanego Żołnierza.
W uroczystościach udział wzięli przedstawiciele najwyższych władz państwowych, cywilnych i wojskowych, m.in. Prezydent RP Karol Nawrocki, minister Obrony Narodowej Władysław Kosiniak-Kamysz oraz Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, minister Lech Parell.
Podczas obchodów przemówienie wygłosił Prezydent Karol Nawrocki, który podkreślił, że „w szczątkach jednego polskiego żołnierza zamknięto ponad tysiąc lat starań narodu polskiego i budowania polskiej państwowości na tak wielu frontach”.
– Stoimy tu mimo tego, że w czasie II wojny światowej Niemcy zniszczyli Pałac Saski i umiejscowione w nim serce polskiego wojska – szefostwo Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. Stoimy tu mimo tego, że Niemcy w czasie II wojny światowej postawili tu wielką literę V, która miała być symbolem dominacji żywiołu niemieckiego nad polskim. A my jesteśmy wolni, niepodlegli, suwerenni – powiedział.
Prezydent przypomniał, że ten pomnik zrodził się z pragnienia pamięci matki, która straciła swojego syna.
– Ani pani Jadwiga, ani jej syn Konstanty nie mogli wiedzieć, że za sprawą Grobu Nieznanego Żołnierza my, współcześni Polacy, dostaniemy tak wiele pamięci, dziedzictwa i siły do walki o naszą wolność – dodał.
Głos zabrał również minister Obrony Narodowej Władysław Kosiniak-Kamysz, który przypomniał, że idea powstania Grobu Nieznanego Żołnierza narodziła się w pierwszych latach niepodległości. Z inicjatywy prezydenta Stanisława Wojciechowskiego w 1925 r. powstał symboliczny pomnik, który miał upamiętniać wszystkie osoby poległe za Ojczyznę.
Zwieńczeniem uroczystości była defilada wojskowa oraz złożenie wiązanki kwiatów pod tablicą poświęconą Jadwidze Zarugiewiczowej, matce chrzestnej Grobu Nieznanego Żołnierza.
fot. Barbara Jamrocha / UdSKiOR
-----
Decyzję o budowie monumentu podjęto w styczniu 1925 r., a projekt powierzono rzeźbiarzowi Stanisławowi Ostrowskiemu. 4 kwietnia w Ministerstwie Spraw Wojskowych wylosowano pole bitwy, z którego ekshumowano szczątki żołnierza – padło na obronę Lwowa z 1918 r.
29 października 1925 r. na Cmentarzu Orląt Lwowskich ekshumowano trzy bezimienne groby żołnierskie. Znaleziono w nich zwłoki sierżanta, kaprala oraz ochotnika, przy którym złożono maciejówkę z orzełkiem. Jadwiga Zarugiewiczowa, matka poległego żołnierza, losowo wybrała trumnę, jak się okazało ze szczątkami wojskowego z maciejówką. Lekarz stwierdził u niego postrzał w głowę i w nogę, co dowodziło śmierci w boju.
2 listopada trumna przybyła do Warszawy, gdzie po mszy w katedrze św. Jana przewieziono ją na Plac Saski. Złożono ją w grobowcu wraz z aktem erekcyjnym, ziemią z pól bitewnych, srebrnym wieńcem od prezydenta i całunem z orłem.
