Podstawa prawna
Zasady funkcjonowania oraz korzystania z domów pomocy społecznej w Polsce reguluje ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej oraz rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 sierpnia 2012 r. w sprawie domów pomocy społecznej.
Kto może ubiegać się o miejsce w DPS
Prawo do umieszczenia w domu pomocy społecznej, w tym w placówce przeznaczonej dla kombatantów, przysługuje osobie wymagającej całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, która nie jest w stanie samodzielnie funkcjonować w życiu codziennym i której nie można zapewnić niezbędnej pomocy w formie usług opiekuńczych.
Osobę spełniającą powyższe kryteria do odpowiedniego typu domu pomocy społecznej kieruje powiatowe centrum pomocy rodzinie właściwe ze względu na miejsce jej zamieszkania. W przypadkach szczególnych wnioski rozpatrywane są indywidualnie.
Uprawnienia kombatantów, ofiar represji, działaczy opozycji antykomunistycznej i osób represjonowanych z powodów politycznych
Pierwszeństwo do środowiskowej opieki socjalnej w miejscu zamieszkania oraz uzyskania miejsc w domach pomocy społecznej przysługuje wymienionym poniżej osobom uprawnionym:
- kombatantom i ofiarom represji, w szczególności w domach przeznaczonych dla kombatantów (których wykaz znajduje się tutaj) - na podstawie art. 18 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 roku o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego,
- osobom deportowanym do pracy przymusowej lub osadzonym w obozie pracy przez III Rzeszę lub Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich - na podstawie art 6b ustawy z dnia 31 maja 1996 r. o osobach deportowanych do pracy przymusowej oraz osadzonych w obozach pracy przez III Rzeszę i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich,
- żołnierzom zastępczej służby wojskowej, którzy w latach 1949-1959 byli przymusowo zatrudniani w kopalniach węgla, kamieniołomach oraz w zakładach pozyskiwania i wzbogacania rud uranowych; żołnierzom z poboru w 1949 r., którzy byli wcielani do ponadkontyngentowych brygad "Służby Polsce" i przymusowo zatrudniani w kopalniach węgla i kamieniołomach; żołnierzom przymusowo zatrudnianym w batalionach budowlanych w latach 1949-1959 - na podstawie art. 7d ustawy z dnia 2 września 1994 r. o świadczeniu pieniężnym i uprawnieniach przysługujących żołnierzom zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnianym w kopalniach węgla, kamieniołomach, zakładach rud uranu i batalionach budowlanych,
- działaczom opozycji antykomunistycznej i osobom represjonowanym z powodów politycznych - na podstawie art. 12 ustawy z dnia 20 marca 2015 r. o działaczach opozycji antykomunistycznej i osobach represjonowanych z powodów politycznych.
Pierwszeństwo w umieszczeniu w domu pomocy społecznej przysługuje także cywilnym niewidomym ofiarom działań wojennych, na ich wniosek - na podstawie art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o świadczeniu pieniężnym i uprawnieniach przysługujących cywilnym niewidomym ofiarom działań wojennych.
Typy domów pomocy społecznej
Domy pomocy społecznej, w zależności od tego, dla kogo są przeznaczone, dzielą się na domy dla:
1) osób w podeszłym wieku;
2) osób przewlekle somatycznie chorych;
3) osób przewlekle psychicznie chorych;
4) dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie;
5) dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie;
6) osób niepełnosprawnych fizycznie;
7) osób uzależnionych od alkoholu.
Możliwe jest również prowadzenie domu pomocy społecznej dla kilku kategorii osób, np. dla osób w podeszłym wieku i przewlekle somatycznie chorych, lub osób przewlekle somatycznie chorych i niepełnosprawnych fizycznie.
Gdzie należy zgłosić zamiar zamieszkania w DPS
Wniosek o umieszczenie w domu pomocy społecznej składa się w ośrodku pomocy społecznej właściwym ze względu na miejsce zamieszkania lub aktualnego pobytu osoby zainteresowanej.
Procedura postępowania
Do domu pomocy społecznej skierowanie następuje na podstawie:
1. wniosku pisemnego osoby ubiegającej się o przyjęcie (lub jej przedstawiciela), złożonego w ośrodku pomocy społecznej. Ośrodek kompletuje dokumentację niezbędną do wydania decyzji administracyjnej oraz ustala wysokość odpłatności za pobyt.
2. wywiadu środowiskowego (rodzinnego), przeprowadzanego przez pracownika socjalnego, mającego na celu ocenę sytuacji zdrowotnej, rodzinnej oraz materialno-bytowej osoby zainteresowanej, a także osób zobowiązanych do alimentacji na podstawie ustawy o pomocy społecznej... (małżonek, zstępni przed wstępnymi). Wywiad powinien zawierać pisemne potwierdzenie braku możliwości zapewnienia opieki przez rodzinę i gminę w miejscu zamieszkania.
Opłata za pobyt w DPS
Pobyt w domu pomocy społecznej jest świadczeniem z pomocy społecznej, a rodzina jest zobowiązana do partycypowania w kosztach pobytu.
Obowiązani do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej są w kolejności:
1. mieszkaniec Domu, nie więcej niż 70% swojego dochodu,
2. małżonek, zstępni przed wstępnymi – zgodnie z umową podpisaną z kierownikiem ośrodka pomocy społecznej:
a) w przypadku osoby samotnie gospodarującej, jeżeli dochód jest wyższy niż 300 % kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, jednak kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300 % tego kryterium,
b) w przypadku osoby w rodzinie, jeżeli posiadany dochód na osobę jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, z tym że kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie,
3. gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania w DPS a opłatami wnoszonymi przez ww. osoby.
Uwaga: Jeśli mieszkaniec pokrywa pełen koszt pobytu w dps - małżonek, zstępni przed wstępnymi oraz gmina nie mają obowiązku wnoszenia opłat.
Według obowiązujących obecnie przepisów opłata za pobyt w domu pomocy społecznej naliczana jest w wysokości nie wyższej niż 70 % dochodu. Dochód stanowi kwota netto świadczenia wyliczonego przez organ emerytalno-rentowy włącznie z przysługującymi dodatkami, w tym np. kombatanckim i pielęgnacyjnym. Ustalenie odpłatności, za pobyt w DPS znajduje się w gestii gminy, która może podjąć decyzję o całkowitym lub częściowym zwolnieniu z opłat osób zobowiązanych do ich wnoszenia (na ich wniosek), w szczególnie uzasadnionych przypadkach.
Od 9 listopada 2017 roku weszły w życie znowelizowane przepisy ustawy o pomocy społecznej (art. 64b), dzięki którym samorządy mają prawo zwolnienia z opłat za pobyt w DPS-ie bez konieczności spełnienia warunków ustawowych (dotychczasowy art. 64 ustawy o pomocy społecznej):
- członków Korpusu Weteranów Walk o Niepodległość RP (w skład Korpusu Weteranów Walk o Niepodległość Rzeczypospolitej Polskiej wchodzą kombatanci posiadający uprawnienia z tytułu prowadzenia działalności kombatanckiej, o której mowa w art. 1 ust. 2, lub działalności równorzędnej z działalnością kombatancką, o której mowa w art. 2 pkt 2 lub 4-6 ustawy o kombatantach…)
- działaczy opozycji antykomunistycznej oraz osób represjonowanych z powodów politycznych o których mowa w ustawie o działaczach opozycji antykomunistycznej...
- na wniosek lub z urzędu, całkowicie lub częściowo.
Przy podejmowaniu decyzji o całkowitym albo częściowym zwolnieniu członków Korpusu Weteranów Walk o Niepodległość RP oraz działaczy opozycji antykomunistycznej oraz osób represjonowanych z powodów politycznych z opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej albo o odmowie zwolnienia, brane są pod uwagę możliwości i sytuacja finansowa gminy.
Forma załatwienia sprawy
Termin i zasady załatwienia sprawy reguluje ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego. Od wydanych decyzji służy odwołanie do Samorządowego Kolegium Odwoławczego, w terminie 14 dni od daty doręczenia decyzji (zgodnie z art. 129 § 1 i 2 k.p.a).
W przypadku domów pomocy społecznej prowadzonych na zlecenie organów jednostek samorządu terytorialnego:
1. decyzję administracyjną o skierowaniu do DPS i decyzję ustalającą opłatę za jego pobyt wydaje organ gminy właściwej dla osoby ubiegającej się o przyjęcie,
2. decyzję administracyjną o umieszczeniu w DPS wydaje (na podstawie powyższej decyzji o skierowaniu):
- organ gminy prowadzącej dom pomocy społecznej lub starosta powiatu, który prowadzi dom pomocy społecznej,
- marszałek województwa - w przypadku regionalnych domów pomocy społecznej.
W przypadku regionalnego domu pomocy społecznej finansowanego z dochodów własnych samorządu województwa:
1. decyzję administracyjną o skierowaniu do DPS wydaje organ gminy,
2. decyzję administracyjną o umieszczeniu i opłacie mieszkańca domu za pobyt w DPS wydaje marszałek województwa.
Jeżeli w momencie złożenia wniosku nie ma wolnych miejsc, osoba zainteresowana zostaje wpisana na listę oczekujących i otrzymuje informację o przewidywanym czasie oczekiwania na miejsce w placówce.
Kto i w jakiej sytuacji może być zwolniony z opłat w DPS
Na wniosek osoby wnoszącej opłatę lub zobowiązanej do jej wnoszenia za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej, możliwe jest całkowite lub częściowe zwolnienie z tego obowiązku. Decyzja taka podejmowana jest po przeprowadzeniu rodzinnego wywiadu środowiskowego, w szczególności w przypadkach, gdy:
1. Osoba ta ponosi opłatę za pobyt innych członków rodziny w domu pomocy społecznej, ośrodku wsparcia bądź innej placówce;
2. Występują szczególne, uzasadnione okoliczności, takie jak długotrwała choroba, bezrobocie, niepełnosprawność, śmierć członka rodziny, bądź też straty materialne poniesione na skutek klęski żywiołowej lub innych zdarzeń losowych;
3. Małżonkowie, zstępni lub wstępni utrzymują się wyłącznie z jednego źródła dochodu, jakim jest świadczenie lub wynagrodzenie;
4. Osoba zobowiązana do wnoszenia opłaty jest w ciąży lub samotnie wychowuje dziecko;
5. Osoba zobowiązana do wnoszenia opłaty lub jej rodzic przebywała w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka albo w placówce opiekuńczo-wychowawczej - na podstawie orzeczenia sądu o ograniczeniu władzy rodzicielskiej osoby kierowanej do domu pomocy społecznej lub mieszkańca tej placówki;
6. Osoba zobowiązana do wnoszenia opłaty przedstawi prawomocny wyrok sądu oddalający powództwo o alimenty na rzecz osoby kierowanej do domu pomocy społecznej lub jego mieszkańca;
7. Osoba zobowiązana do uiszczania opłaty wykaże - w szczególności za pomocą dokumentów załączonych do wniosku - rażące naruszenie przez osobę kierowaną do domu pomocy społecznej lub jego mieszkańca obowiązku alimentacyjnego lub innych obowiązków rodzinnych względem niej samej.
Osoba zobowiązana do wnoszenia opłaty za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej podlega całkowitemu zwolnieniu z tego obowiązku, jeżeli:
- złoży stosowny wniosek, oraz
- przedstawi prawomocne orzeczenie sądu o pozbawieniu mieszkańca DPS władzy rodzicielskiej względem tej osoby, wraz z oświadczeniem, że władza ta nie została przywrócona,
lub - przedstawi prawomocne orzeczenie sądu o skazaniu mieszkańca DPS za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego, popełnione na szkodę osoby zobowiązanej do wnoszenia opłaty, jej zstępnego, małoletniego lub pełnoletniego nieporadnego rodzeństwa, bądź jej rodzica - o ile skazanie to nie uległo zatarciu.
Zwolnienie to obejmuje zstępnych osoby, która została zwolniona z opłaty za pobyt mieszkańca domu pomocy społecznej.
Wszelkie pytania i wątpliwości dotyczące procedury ubiegania się o miejsce w domu pomocy społecznej, odpłatności czy zwolnień, należy kierować do ośrodka pomocy społecznej właściwego ze względu na miejsce zamieszkania lub aktualnego pobytu osoby zainteresowanej.
